افزایش‌مصرف‌دخانیات‌ در‌ میان‌ دختران‌ و‌ زنان ‌تهدید‌ جدی‌ برای‌ خانواده‌ و‌ نسل‌آینده

روز پنج شنبه ۱۶ اسفند ماه سال جاری، روزنامه کیهان درصفحه ۱۰ خود گزارشی در خصوص «افزایش مصرف دخانیات در میان دختران و زنان تهدید جدی برای خانواده و نسل آینده» منتشر کرد.

به گزارش روابط عمومی «جمعیت»، این گزارش به شرح ذیل است:

علاوه بر آمارهای نگران‌کننده، مدتی است که مشاهدات نیز از رشــد مصرف دخانیات در بین زنــان و دختران جامعه حکایت دارد؛ موضوعی که می تواند زنگ خطری برای سالمت خانواده و نسل آینده باشد.

مدتی است بیشتر از گذشته و به صورت آشکار و علنی در سطح جامعه شاهد رواج مصرف دخانیات در بین زنان و دختران جوان هستیم؛ اما فقط مشاهدات حکایت از این پدیده نگران کننده ندارد بلکه آمــار هم گویای یک جهش هولناک در این زمینه است.

دی‌ماه امسال بود که دبیر کل جمعیت مبارزه با دخانیات ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، از روند افزایشی نگران کننده استعمال دخانیات در بین زنان و دختران کشورمان خبر داد.

محمدرضا مسجدی اظهار داشت: استعمال سیگار و قلیان در دختران ۱۳ تا ۱۵ سال ۱۳۳ درصد رشد داشته، همچنین مصرف قلیان در دانش آموزان پایه هفتم کشور به ۳۶ درصد رسیده است. مسجدی بابیان اینکه امروزه بیش از ۱۴ درصد ایرانی‌ها بین سنین ۲۵ تا ۶۴ سالگی دخانیات مصرف می‌کنند، افزود: متأسفانه روند مصرف دخانیات در بانوان نســبت به آقایان حــدود ۷۰ درصد افزایش داشته است.

 وی ادامــه داد: خانواده‌ها اگــر بداننــد ۱۰ الی ۱۵ درصد اعتیاد بچه‌ها از استعمال سیگار شروع می‌شود با حساسیت بیشتری به نوجوانان خود می‌پردازند. ‌نگرانی مضاعف اگرچه در اذهان عمومی اعتیاد به سیگار عمدتاً آن‌ها نیز از ً رفتاری منتســب به مردان است و قطعاً مضرات آن در امان نخواهند بود، اما گرایش به مصرف مواد دخانی بین بانوان و تبعات بعدی آن، ازآنجاکه این قشر مهم از جامعه نقش‌های اثرگذاری ازجمله مــادری و تربیت فرزند را بر عهده‌دارند و فرزندان اثرپذیری زیادی از آن‌ها دریافت می‌کنند، جای تأمل و توجه بیشــتری دارد. این پدیده روبه رشــد زنگ خطر را برای سلامت عمومی و بنیان خانواده به صدا درآورده است، چراکه پیامدهای جسمی، اثرات روانی و اجتماعی گسترده‌ای به دنبال دارد. شــاید به توان تغییرات فرهنگــی، اجتماعی و تبلیغات پنهان و آشکار صنعت دخانیات بین زنان و دختران را ازجمله دلیل این افزایش زنان به دخانیات دانست؛ به‌خصوص تبلیغات حاشیه‌ای که به‌صورت ناخودآگاه بر ذهن مخاطب خاص خود اثر می‌گذارد.

 حال این تبلیغات اغواکننده ریشه در کجا دارد و چه هدفی را دنبال می‌کند مســئله مهمی است! جالب آنکه در ایران فعالیت رســمی کارخانه‌های سیگار خارجی در شــرایطی که از تحریم‌های ظالمانه هم مستثنی هستند بدون مشکل در حال انجام است و افزایش جامعه زنان به مشتریان آن‌ها می‌تواند فروش این شرکت‌ها را با جهش روبه‌رو کند. در همیــن رابطه، دکتر محمدرضا شــالبافان، سرپرست دفتر سـلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در گفت‌وگو با کیهان درباره آخرین آمار و پایش های مربوط اعتیاد به سیگار در بین زنان و دختران، با اشاره به روند افزایشی این آمارها اظهار داشــت:اگرچه میزان شیوع مصرف دخانیات، در انواع مختلف آن، در میان بانوان به‌طور قابل‌توجهی کمتر از آقایان اســت، اما در مقایســه با سال‌های گذشته، تمایل و میزان مصرف دخانیات در این گروه نیز افزایش یافته است.

 شالبافان افزود: سیگار بیشترین میزان مصرف را در میان تمامی گروه‌های جمعیتی دارد و پس‌ازآن، قلیان و سایر انواع مواد دخانی مثل ویپ و… در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. بااین‌حال، به‌طور طبیعی، برخی دسته‌های مواد دخانی به دلیل هزینه بالاتر، دسترســی محدودتر و همچنین ناشناخته‌تر بودن در ســطح جامعه، از شیوع کمتری نسبت به سیگار برخوردارند.

سیگار، اعتیادآورترین ماده دخانی

 وی درباره خطرات و مضرات مصرف سیگار بیان داشت: مصرف سیگار به‌عنوان یکی از اعتیادآورترین مواد شناخته می‌شود و مطالعات مختلف نشان داده‌اند که میزان وابســتگی و اعتیاد به سیگار از بسیاری از مواد دیگر بیشــتر اســت. این موضوع جای نگرانی جــدی دارد، زیرا حتی یک‌بارمصرف و آزمایش آن نیز می‌تواند فرد را در معرض خطر اعتیاد قرار دهــد. برخلاف تصور رایج که یک‌بار تســت کردن سیگار مشکلی ایجاد نمی‌کند، واقعیت این است که همین یک تجربه ممکن اســت زمینه‌ساز وابستگی بلندمدت شود.

 این دانشــیار روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران بابیان اینکه یکی از عوامل کلیدی در گرایش افراد به مصرف ســیگار، تأثیر گروه‌های همسالان، دوستان و آشنایان است، ادامه داد: تحقیقات نشان داده‌اند که فشار اجتماعی و اصرار اطرافیان، به‌ویژه در گروه‌های سنی نوجوانان و جوانان، نقش بسزایی در شــروع مصرف دارد. این موضوع ضرورت نظارت دقیق و ارائه آموزش‌های مناسب را دوچندان می‌کند. آگاهی بخشــی به نوجوانان و جوانان در این زمینه، به‌ویژه در محیط‌های دانشگاهی، مدارس و محیط‌های اجتماعی، می‌تواند از گرایش آن‌ها به مصرف دخانیات جلوگیری کند.

 ‌نقش‌رسانه‌ها‌و‌شبکه‌های‌خانگی ‌

شالبافان درباره زمینه‌های ابتلا به اعتیاد به مصرف سیگار و دخانیات در بین اقشار مختلف جامعه ازجملــه زنان و دختران گفت: امروزه در سراســر جهان، نقش رسانه‌ها در مسائل مختلف موردبحث و بررسی قرارگرفته و اهمیت آن‌ها بیش‌ازپیش موردتوجه قرارگرفته است. با گسترش فناوری و تسهیل دسترسی افراد به فضای مجازی، اطلاعات، کلیپ‌ها و محتوای تصویری، امکان دستیابی به داده‌های مختلف به طرز چشمگیری افزایش‌یافته است.

وی دربــاره نقش شبکه‌های خانگی و فیلم و سریال‌ها در ترویج اعتیاد به انواع مواد دخانی نیز افزود: شبکه نمایش خانگی اغلب بر اساس سلیقه مخاطــب عمل می‌کند و متأســفانه ایــن رویکرد همواره مسئولانه نیست. یکی از چالش‌های جدی در این حوزه، نحوه نمایش مصرف ســیگار، الکل و انواع مواد دخانی و مخدر در آثار نمایشــی است. در برخی موارد، این نمایش‌ها به شکلی ارائه می‌شوند که نه‌تنها به آگاهی بخشــی و هشدار درباره مضرات این مواد کمکی نمی‌کنند، بلکه ممکن است به‌نوعی به ترویج و عادی‌سازی مصرف آن‌ها منجر شوند.

 مسجدی، دبیر کل جمعیت مبارزه با دخانیات ایران نیــز درباره نقش رسانه‌های تصویری در گرایش به سیگار می‌گوید: موضوعی که امروزه در کشور خیلی نگران‌کننده است موضوع تبلیغات در فضای مجازی و نمایش خانگی اســت، زیرا نوجوان هرچقدر هم که مدارس و خانواده تلاش کند اما اثری که فضای مجازی یا بازیگر موردعلاقه‌اش در یک سریال نمایش خانگی، روی نوجوان می‌گذارد، خیلی بیشتر خواهد بود.

وی تصریح کــرد: جامعه هنری کشــور باید بداند در مبارزه با استعمال دخانیات یک مسئولیت اجتماعی جدی در برابر افراد جامعه دارد. متأسفانه اما در عمل طوری دیگری رفتار می‌کنند و به عادی‌سازی این رفتارهای پرخطر در جامعه دامن می‌زنند.

 ‌قبح‌مصرف‌دخانیات‌در‌بین‌زنان‌کاسته‌شده‌است

 شالبافان سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت بابیان اینکه از گذشته‌های دور و در جوامــع مختلف، مصرف دخانیات در میان مردان رایج‌تر بوده اســت اما در سال‌های اخیر، به دلیل گوناگون، میزان مصــرف آن در میان زنان نیز افزایش‌یافته اســت، ادامه داد: یکی از عواملی که در این زمینه نقش داشته، تغییر نگرش عمومی نســبت به مصرف دخانیات است؛ به‌گونه‌ای که به نظر می‌رسد تا حدی از قبح این مسئله کاسته شده و دیگر مانند گذشــته، مصرف سیگار در میان زنان، پدیده‌ای نگران‌کننده و همراه با نگاه‌های منفی از سوی جامعه تلقی نمی‌شود.

رفتار‌نمایشی‌یا…؟

دراین‌باره، علیرضا احمدیان، دکترای مشــاوره و کارشــناس تشــخیص و درمان اعتیاد با اشاره به شکسته شدن قبح اعتیاد دختران به سیگار، به ایرنا می‌گوید: این روزها شاهد افزایش استعمال دخانیات در بین زنان و دختران ایرانی هستیم. استعمالی که ازنظر رفتارشناســی یک نوع رفتار نمایشــی تلقی می‌شود که ناشی از کمبود اعتمادبه‌نفس و یا وجود عقده‌های حقارت در این افراد اســت. در حقیقت این افراد می‌خواهند با اســتعمال سیگار یک رفتار بدون برنامه‌ریزی را به نمایش بگذارند؛ نمایشی که در آن، خــود را به‌صورت موجودی قدرتمند، قوی و مســتقل معرفی می‌کند که این امر با هنجارهای جامعه در ستیز است.

 وی با ابراز نگرانی از شکستن قبح اســتعمال دخانیات در بین زنان ایرانی اضافه می‌کند: در صورت شکستن قبح استعمال توسط زنان، احتمال اعتیاد به مواد مخدر در این گروه ۱۰ برابر بیشتر از حالت عادی می‌شود. این در شرایطی اســت که با توجه به تفاوت مکانیزم های رفتاری در زنان و مردان، استعداد زن های سیگاری در اعتیاد به مخدر بیشــتر از مردان است و به عبارتی سهم زنان سیگاری در اعتیاد به مخدر بیشتر از مردان است. احمدیــان با تأکید بر این موضوع که ســیگار و قلیان کشیدن کاری خشــن است و جنس ظریف دختران آمادگی این‌گونه حرکت‌های خشن را ندارد، درباره عوارض ناشــی از اســتعمال دخانیات گفت : ضعف، اضطراب، افسردگی، پرخاشگری، احساس گنــاه و مشکلات فیزیولوژیکی ناشــی از دریافت مواد نیکوتین دار و مشکلات روانی ازجمله عوارض استعمال این مواد است.

 ‌ابتلا ‌به‌انواع‌سرطان‌ها‌ در‌انتظار‌مصرف‌کنندگان‌دخانیات

 علاوه بر اثرات منفی روانی و اجتماعی که در انتظار مصرف‌کنندگان مواد دخانی و سیگار است، طبیعتا یک سری مضرات جسمی ناشی از استعمال سیگار برای زنان و دختران وجود دارد.

شالبافان، سرپرست دفتر سالمت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت دراین‌باره به کیهان می‌گوید: واقعیت این است که مصرف دخانیات، بدون در نظر گرفتن جنسیت، برای همه افراد، اعم از زنان و مردان، آسیب‌های جدی به همراه دارد. این آسیب‌ها ازنظر جسمی بسیار زیان‌بار هستند و می‌توانند منجر به بروز انواع سرطان شوند، مصرف ســیگار را برخلاف تصور عمومی که معمولاً تنها با سرطان ریه مرتبط می‌دانند، تحقیقات نشان داده است که مصرف دخانیات می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان‌های دیگری همچون سرطان مثانه و سایر انواع سرطان‌ها را نیز به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. برخی مطالعات حتی سیگار را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل مرگ‌ومیر در جهان معرفی کرده‌اند، به‌گونه‌ای که آن را قاتل اول دنیا می‌دانند، حتی بیش از تصادفات رانندگی و جاده‌ای.

 وی افزود: علاوه بر وابستگی روانی و اجتماعی، مصرف سیگار آسیب‌های جسمی گسترده‌ای به همراه دارد. این آسیب‌ها شــامل بیماری‌های قلبی، انواع سرطان‌ها، اختلالات تنفسی و مشکلات متعددی در سیستم هورمونی بدن می‌شود که می‌تواند بر سالمت عمومی تأثیرات جدی بگذارد. این خطرات برای هر دو جنس، چه مردان و چه زنان، نگران‌کننده است و نیازمند اقدامات پیشگیرانه و آگاهی بخشی گسترده در سطح جامعه است. ‌

دود‌شدن‌رؤیای‌مادری

در همین رابطه،دکتــر آتنا بهفروز، متخصص زنان و زایمان دانشــگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرگزاری برنا، با هشــدار نسبت به آثار منفی استعمال دخانیات بر قدرت باروری زنان و مــردان، افزایش احتمال سقط‌جنین، افزایش احتمال مرگ ناگهانی نوزاد و بی‌قراری و اســترس نوزاد را از عوارض استعمال دخانیات توسط والدین عنوان می‌کند.

 وی همچنین می‌افزاید: مصرف نیکوتین به‌صورت استنشــاقی یا سیگار بسیار مرسوم است اما به اشکال دیگری نظیر آدامس، سیگار الکترونیک و یا قلیان نیز استفاده می‌شود که آثار سو و عوارض زیان‌بار همه این اشکال در خصوص باروری، بارداری و جنین یکسان است. استعمال دخانیات باعث ایجاد فرســودگی پدیده (aging) تخمدان زنان می‌شود، به‌نحوی‌که کیفیت تخمدان‌های یک زن ســیگاری ۳۰ ساله همانند یک زن ۴۰ ساله می‌شود، درنتیجه ذخیره تخمدان‌های وی نیز کاهش‌یافته و مشکلات ناباروری برای آنان ایجاد می‌شود. این اســتادیار دانشگاه، اســتعمال دخانیات را باعث افزایش احتمال تمام عوارض بد بارداری زنان عنوان می‌کند و می‌گوید: احتمال بروز مرگ داخل رحمی جنیــن در طول بــارداری در این افراد ۵۰ درصــد افزایش می‌یابد و احتمال ســقط به‌صورت نسبی افزایش می‌یابد. همچنین زایمان زودرس زیر ۳۲ هفته، بستری نوزاد در NICU، ابتلا به عفونت‌های مکرر نوزاد و بستری در بخش‌های ویژه، اختلال در بلوغ ریه نوزاد، خونریزی مغزی جنین، بیماری‌های ذهنــی و خلقی، کاهش توان یادگیری در آینده و… از دیگر عواقب استعمال دخانیات در بارداری است.

فرهنگ‌سازی‌ پیشگیری‌از‌اعتیاد ‌وظیفه‌ای بین دستگاهی

سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشــت درباره راهکار پیشگیری از ابتلا به اعتیاد دخانیات بیان داشــت: درخواســت من بر اساس مطالعات علمی و اصول پیشگیری این است که به‌جای تمرکز صرف بر درمان، به سراغ پیشگیری و فرهنگ‌سازی در بین دختران و بانوان و همه گروه‌ها برویم. لازم اســت با استفاده از ادبیات و دغدغه‌های نسل جدید، آموزش‌های مناسبی را برای این گروه فراهم کنیم و آن‌ها را از خطرات و آسیب‌های ناشی از مصرف دخانیات آگاه سازیم. این مسئله، نه‌تنها یک ضــرورت اجتماعی بلکه یکی از وظایف ذاتی وزارت بهداشت و سایر نهادهای مرتبط است. شالبافان تأکید کرد: در وزارت بهداشت، دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد، همچنین دبیرخانه مبارزه و کنترل دخانیات در مرکز سالمت محیط و کار، طی سال‌های گذشته تلاش‌های گسترده‌ای در زمینه آموزش عمومی و پیشگیری از مصرف دخانیات انجام داده‌اند. ایــن اقدامات با همکاری انجمن‌ها و جمعیت‌های علمی، ازجمله جمعیت علمی مبارزه بــا دخانیات ایران، صورت گرفته اســت. هدف این همکاری‌ها، علاوه بر پیشــگیری، ایجاد دسترسی به روش‌های درمانی مؤثر، شامل درمان‌های دارویی و غیر دارویی برای افراد درگیر با مصرف دخانیات بوده است. کاهش مصرف دخانیات نه‌فقط بین دختران و بانوان، بلکه در همه اقشار جامعه، یک چالش ملی و نیازمند همکاری همه‌جانبه است.این‌زنگ‌خطر‌جدی‌گرفته‌شود درحالی‌که طبق آمار دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت ۸۵ درصد اعتیادها از سیگار و قلیان آغاز می‌شود، افزایش مصرف دخانیات در میــان زنان و دختران جوان، زنگ خطری جدی برای ســلامت فردی و اجتماعی است؛ خطری که نه‌تنها جسم و روان این قشر اثرگذار را تهدید می‌کند، بلکه بنیان خانواده و نســل آینده را نیز در معرض آسیب قرار می‌دهد. پیشگیری از این بحران، نیازمند عزم ملی، فرهنگ‌سازی مؤثر و همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های مسئول است؛ پیش از آنکه دود سیگار، آینده این بخش مهم از جامعه و نهاد خانواده و نسل آینده را تیره کند.

خبرنگار: مهدی برازنده

منبع:https://kayhan.ir/files/fa/publication/pages/1403/12/15/3221_38629.pdf?p=1741221148