ارزان‌ترین سیگار در دنیا در کشور ما عرضه و همچنین کم‌ترین مالیات از این محصول نیز در ایران گرفته میشود که این موضوع باعث افزایش مصرف دخانیات شده و اگر شرایط به همین منوال باشد قطعاً رشد صعودی افزایش مصرف را در پیش خواهد داشت، این در حالی است که هدف از اخذ مالیات بر مصرف سیگار، کاهش مصرف دخانیات و صرف کردن درآمد حاصل از آن، در راستای درمان بیماری‌های ناشی از مصرف این محصول است که با افزایش مالیات بر سیگار، استطاعت مالی برای خرید دخانیات کاهش پیدا می‌کند و درآمد حاصل از آن نیز صرف حوزه سلامت و آموزش جامعه میشود.
ترکیه یکی از بزرگ‌ترین کشورهای مصرف‌کننده دخانیات است، اما بیشترین مالیات را از این بخش دریافت می‌کند. علیرضا طاری‌بخش، معاون سابق سازمان امور مالیاتی می‌گوید: «کشور ترکیه در سال ٩٤ حدود ١٣میلیارد دلار از محل مالیات بر سیگار به دست آورد. درحالی‌که در همان سال میزان درآمد ایران از این بخش به هزار میلیارد تومان هم نمی‌رسید.»
طبق آمارهای رسمی مصرف سیگار در کشور حدود ۴۵ میلیارد نخ و بر اساس آمارهای غیررسمی ۵۵ تا ۶۰ میلیارد نخ در سال است که بر اثر بیماری‌های ناشی از استعمال سیگار مرگ سالانه ۶۰ هزار نفر در ایران و ۸ میلیون نفر در جهان را به کام مرگ می‌کشاند که این رقم در مقایسه با آمارهای کرونا در مدت مشابه دو برابر مرگ‌ومیرهای ناشی از کروناست.
دکتر ولیزاده رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت دراین‌باره می‌گوید: واردکردن بار مالی ۳۰ هزار میلیارد تومانی به سیستم درمانی کشور در اثر مصرف دخانیات، لابی‌گری شرکت‌های تولیدکننده محصولات دخانی در مسیر مخالفت با افزایش مالیات بر تولید این محصولات، عدم‌حمایت و همراهی لازم با وزارت بهداشت در مسیر مبارزه با مصرف محصولات دخانی و مسائل از این دست از مهمترین موانع کاهش و کنترل مصرف دخانیات است.
وی همچنین گفت: «مؤثرترین ابزار برای کاهش مصرف دخانیات مالیات است. در دنیا ثابت شده هر ۱۰ درصد افزایش مالیات، ۵ درصد کاهش مصرف را به همراه دارد و به همین دلیل عوامل صنایع دخانی نگران این موضوع هستند که اگر این قانون درست اجرا شود، دیگر بازاری برای مصرف تولیدات خود نخواهند داشت؛ چراکه بازار مصرف صنایع دخانی همین جوانان هستند. اگر مالیات را افزایش دهیم، دیگر یک جوان نمی‌تواند با پول توجیبی خود سیگار تهیه کند. اکنون قیمت متوسط جهانی یک بسته سیگار حدود ۴.۵ دلار است اما متوسط آن در کشور ما ۸ هزار تومان است. حال مشاهده کنید چه فاجعه‌ای در بحث کنترل دخانیات در کشور داریم. متوسط میزان مالیات مؤثر بر کاهش مصرف توسط سازمان جهانی بهداشت ۷۵ درصد قیمت خرده‌فروشی اعلام‌شده است اما اکنون حدود ۱۵ درصد قیمت خرده‌فروشی مالیات دریافت می‌کنیم.»
او در همین مصاحبه به نکته عجیبی درباره تولید سیگار اشاره می‌کند و می‌گوید: «حدود ۵۰ میلیارد نخ سیگار در سال در کشور تولید میشود که حدود ۳۵ میلیارد نخ آن مربوط به برندهای خارجی و بقیه مربوط به برندهای داخلی است؛ ضمن اینکه مشاهده می‌کنید در اوج تحریم‌های بین‌المللی شرکت‌های آمریکایی و انگلیسی به ایران آمده و سرمایه‌گذاری می‌کنند و به راحتی کار خود را دنبال کرده و برای تولید خودشان نیز معافیت مالیاتی می‌گیرند. این موضوع بسیار جالب است! در این میان کسانی که آسیب می‌بینند جوانان و آینده‌سازان این مملکت هستند. وقتی ما حداقل مالیات را روی محصولات دخانی داشته باشیم و این موضوع مقرون به‌صرفه باشد، برای فردی که یک بسته تنباکو می‌خرد و با آن ۱۰ سرویس قلیان عرضه می‌کند، تجارت بسیار خوبی است.»
محمدحسین برخوردار، رئیس سابق شرکت دخانیات هم می‌گوید: «عوارض و مالیات تولید سیگار در ایران آن‌قدر پایین است که در حال حاضر و با وجود تحریم‌ها کشورهایی مانند ژاپن در ایران سیگار تولید می‌کنند.»
درنتیجه مسئله افزایش مالیات بر دخانیات و تولید سیگار را باید جدی گرفت. این در حالی است که همین آمار تولید سیگار از نظر برخی مسئولین کم است و افزایش تولید آن را بهانه‌ای برای حل مشکل بیکاری جوانان قرار می‌دهند! حال‌آنکه افزایش مصرف سیگار و کشیده شدن به سمت اعتیاد در جوانان، تحمیل هزینه‌های گزاف بهداشتی و اقتصادی و همچنین صدمات جبران‌ناپذیر فرهنگی اجتماعی و سیاسی را در پی خواهد داشت.
عطاء‌الله معروف‌خانی؛ رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور در پاسخ به این پرسش که چرا قیمت سیگار وینستون گران شده و به دو برابر رسیده است، به تجارت‌نیوز گفت: «به دلیل عدم تخصیص ارز به مواد اولیه سیگار و همچنین دپوی مواد اولیه در انبار گمرکات قیمت سیگار گران شد؛ بنابراین در چنین شرایطی اختلاف قیمت بین کالاها در بازار طبیعی است و در بازار کالاها این اتفاق رخ می‌دهد.»
او درباره افزایش تولید سیگار گفت: «تولید سیگار به دلیل کمبود مواد اولیه به حداقل رسیده است. با این شرایط دلال‌ها در بازار ورود کرده و قیمت سیگار را بالا می‌برند.»
معروف خانی همچنین با بیان اینکه صادرات سیگار چندان قابل‌توجه نیست، گفت: «سال گذشته ۱۵۴ میلیون نخ سیگار به کشورهای مختلف ازجمله اردن و اتریش صادر شد. در سال ۹۶ در مجموع ۴۹ میلیارد نخ و در سال ۹۷ در مجموع ۴۸ میلیارد نخ سیگار در کشور تولیدشده است؛ اما در سال ۹۸ تولید به مرز ۵۵ میلیارد نخ در سال رسید.» نکته قابل توجه اینجاست اگر تولید نیاز داخلی را تامین نمیکند چرا سیگار صادر هم میشود.
بهانه‌های مختلفی برای افزایش تولید سیگار مطرح است از افزایش حجم قاچاق گرفته تا بیکاری جوانان، مافیای دخانیات برای افزایش سود خود همیشه در تلاش هستند و این تلاش نابودی فرهنگ و سلامت جسمی و اجتماعی جوانان کشور را در پی دارد با این حال رونق گرفتن صنعت تولید سیگار در کمال تعجب، افتخاری برای دولت محسوب میشود. شاید مسئولین رونق تولید سیگار و دخانیات را در لیست افتخاراتشان در جهت احقاق شعار سالهای اخیر برای رونق تولید به حساب آورده‌اند!
در روزهایی که اقدام مناسبی از مسئولین برای کنترل و پایین آمدن قیمت کالاهای ضروری زندگی دیده نمی‌شود، رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور می‌گوید: «با پیگیری مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات و همچنین وزارت صمت امیدواریم هر چه زودتر مواد اولیه از گمرکات ترخیص شود تا مجدد قیمت سیگار به حالت قبل بازگردد.»!
حسینی‌کیا؛ عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفتگو با سایت بازار نیز خواستار حمایت از شرکت دخانیات شد و گفت: «اگر قرار است بیش از ۷۰ میلیارد نخ سیگار و مواد دخانی در کشور مصرف شود، بهتر است که این مواد در داخل و با حمایت از شرکت دخانیات تولید و تأمین شود.»
برخی مسئولین افزایش تولید سیگار در داخل کشور را راهی برای مبارزه با قاچاق این کالا می‌دانند درحالی‌که این بیشتر شبیه شانه خالی کردن از بار مسئولیت است.
علی مؤیدی خرم‌آبادی؛ رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با حضور در برنامه «نگاه یک» خبر از درج کد رهگیری برای سیگار داد و گفت: «امروز موضوع رجیستری کردن سیگار را شروع کردیم که سیگار از لحظه تولید تا مصرف باید رصد شود و سامانه شناسایی آن فعال و عملیاتی شده است و شناسه رهگیری در لوازم خانگی را هم فعال خواهیم کرد.»
آنچه باید توجه داشت این است که افزایش مصرف دخانیات در جوانان و پایین آمدن سن مصرف به خصوص در دختران، باید زنگ خطری برای همه مسئولین باشد تا با افزایش مالیات، کاهش تولید، کنترل بیشتر قاچاق و واردات و … راه‌های مصرف دخانیات را سخت و محدود کنند تا از در دسترس بودن آن جلوگیری شود.
با توجه به آمار مرگ میر ناشی از بیماری کرونا و تأثیر مصرف دخانیات بر افزایش خطر ابتلا به این بیماری و همچنین تشدید وضعیت مبتلایان، تنها خبر خوبی که شنیده میشود تعطیلی قلیان سراهای غیرمجاز است که این روزها به خوبی صورت می‌گیرد، اقدامی که باید پیش از این‌ها انجام می‌شد تا جوانان مار را کمتر در معرض خطرات جسمی و فرهنگی قرار دهد
در این مدت تعداد زیادی از قلیان سراها تعطیلی و تعداد کثیری هم به علت فعالیت غیرقانونی پلمب شده‌اند که این رقم به چندین هزار واحد می‌رسد و به خوبی مشخص شد که با تعطیلی قلیانسراها اتفاق عجیبی رخ نمی‌دهد که پیش از این سوداگران اقتصادی بیکاری این واحدها را بهانه‌ای برای ادامه فعالیت خود قرار داده بودند. نکته قابل‌توجه اینجاست در همین مدت که قلیان سراها تعطیل بودند عده زیادی از این واحدها اقدام به تغییر کاربری کردند و در حال فعالیت در شغل جدید هستند. امیدواریم بحران کرونا هرچه سریعتر به پایان برسد و در شرایط پس از کرونا با جلوگیری از بازگشایی مجدد قلیان سراها این بلای خانمان‌سوز که دروازه ورود به انواع فسادها و اعتیاد است نیز از میهن اسلامی ایران رخت بربندد
