طرح «چهل پاد» و پویش «خانه بدون دخانیات» برای مبارزه با دخانیات به میدان می‌آیند

دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در نشست خبری «هفته ملی بدون دخانیات» اظهار کرد: دخانیات مهم‌ترین عامل خطر در میان پنج بیماری پرمرگ و میر است. اگر بتوانیم مصرف آن را کنترل کنیم، می‌توانیم یک سوم بیماران سرطانی را کاهش دهیم. در این نشست همچنین درباره اقدامات مردم‌نهاد در حوزۀ کاهش مصرف دخانیات همچون طرح «چهل پاد» و پویش «خانه بدون دخانیات» توضیحات لازم ارائه شد.

به گزارش روابط عمومی « جمعیت» نشست خبری «هفته ملی بدون دخانیات»، روز یکشنبه ۲۸ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ به همت جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران برگزار شد.

در این جلسه، دبیرکل و مشاوران جمعیت به بررسی وضعیت فعلی مصرف دخانیات و ارائه راهکار‌های مقابله با این معضل پرداختند.

دکتر محمدرضا مسجدی ، اظهار کرد: دخانیات، یک مشکل عمده‌ برای کشور است و روز به روز در حال فراگیرتر شدن است و نسل جوان ما را تهدید می‌کند.

وی ادامه داد: دختران جوان، پسران جوان، زنان و به ویژه جوانان به عنوان اهداف مافیایی جهانی دخانیات و فرآورده‌های دخانی قلمداد می‌شوند. حدود ۲۰ تا ۲۲ درصد مردان و حدود ۵ درصد زنان از محصولات دخانی استفاده می‌کنند. خوشبختانه میزان مصرف دخانیات در میان زنان ایرانی نسبت به کشورهایی مانند لبنان و ترکیه کمتر است و این فاصله می‌بایست حفظ شود.

دبیرکل جمعیت با بیان اینکه دختران و زنان جامعه ما به شدت مورد هدف محصولات دخانی هستند، گفت: شرکت‌های دخانی به دنبال سود و افزایش مصرف هستند اما ما پزشکان و رسانه‌ها می‌بایست به دنبال سلامت باشیم.

مسجدی با بیان اینکه سلامت از ابعاد مختلفی برخوردار است، توضیح داد: این روزها، مسائل متعددی درباره ناترازی انرژی، آب، برق، گاز که جزو مولفه‌های روزمره زندگی است، مطرح می‌شود. دولت و حکومت برای حل این مشکل تلاش می‌کنند به نحوی که کمترین آسیب ممکن برای مردم ایجاد شود. اگر ناترازی انرژی وجود دارد، به طور قطع بر سلامت کشور و مردم تاثیر می‌گذارد و موضوع تامین انرژی به طور قطع بر سلامت مردم اثرگذار است.

دبیرکل جمعیت با بیان اینکه برخی ریسک‌فاکتورها بر سلامت مردم اثرگذار است، گفت: پنج بیماری، عامل ۷۰ درصد مرگ‌ومیرها در جهان به حساب می‌آیند. بیماری‌های قلبی‌عروقی مانند فشار خون، سکته‌های قلبی و سکته مغزی، سرطان‌ها، بیماری‌های مزمن تنفسی، دیابت و  اختلالات اعصاب و روان عامل ۷۰ درصد مرگ و میرهای سطح جهان هستند.

وی ادامه داد: ۱۶۰هزار نفر طی سال گذشته به دلیل بیماری‌های قلبی‌عروقی و ۱۳۵هزار نفر به دلیل سکته‌های قلبی و مغزی در سال گذشته جان خود را از دست دادند. همچنین گفته می‌شود که ۷۸هزار تا ۸۰ هزار نفر نیز به دلیل سرطان جان خود را از دست می‌دهند. بررسی‌ها بیانگر این است که ۴۵۰هزار نفر طی سال گذشته جان خود را از دست داده‌اند که بخش عمده آن به دلیل بیماری‌های قلبی‌عروقی مانند فشار خون، سکته‌های قلبی و سکته مغزی، سرطان‌ها، بیماری‌های مزمن تنفسی، دیابت و  اختلالات اعصاب و روان است و با پیشگیری  می توان از بروز این بیماری ها جلوگیری کرد.

مسجدی گفت: سازمان بهداشت جهانی به عنوان پرچمدار سلامت در دنیا بر این باور است که پنج عامل خطر سبب بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی مانند فشار خون، سکته‌های قلبی و سکته مغزی، سرطان‌ها، بیماری‌های مزمن تنفسی، دیابت و  اختلالات اعصاب و روان می‌شوند که دخانیات در صدر آن قرار دارد.

اولویت با پیشگیری است

دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات ایران درباره متوسط مصرف دخانیات گفت: متوسط مصرف دخانیات در کشور حدود ۱۴ تا ۱۵ درصد است و شواهد حاکی از آن است که سهم این افراد از نظام سلامت نسبت به سایر افراد جامعه بیشتر است. به طور مثال، اگر ۱۵۰هزار تا ۱۶۰هزار نفر در سال به سرطان مبتلا می‌شوند، این میزان با کنترل مصرف دخانیات یک سوم می‌شود. هزینه درمان سرطان بسیار زیاد است و قیمت برخی داروهای سرطان حدود ۵۰۰ میلیون تومان در ماه است بنابراین اولویت با پیشگیری است.

وی با بیان اینکه قانون جامع مبارزه با دخانیات در سال ۱۳۸۵ به تصویب رسید، افزود: قانون جامع مبارزه با دخانیات ایران در سطح دنیا بسیار جامع است و آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های فراوانی هم دارد. بهترین قوانین در کشور وضع می‌شود اما در حوزه اجرا دارای ضعف و در حوزه نظارت نسبت به اجرا ضعیف‌تر هستیم.

مسجدی با بیان اینکه حمایت، تشویق مستقیم و غیرمستقیم و یا تحریک افراد به استعمال دخانیات  براساس قانون جامع دخانیات ممنوع است، گفت:  براساس این ماده قانونی، تمام تبلیغات دخانیات در فضای مجازی، شبکه نمایش خانگی و هر رسانه دیگر ممنوع است.

دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران همچنین گفت: بر اساس مطالعات انجام شده توسط وزارت بهداشت در سال‌های ۹۶ الی ۱۴۰۰ حاکی از آن است که استعمال دخانیات در دختران سن ۱۳ تا ۱۵ سال حدود ۱۳۳ درصد افزایش داشته است.

مسجدی با بیان اینکه قیمت فرآورده‌های دخانی بر اساس ماده ۸ قانون جامع دخانیات می‌بایست ۱۰ درصد در هر سال افزایش یابد، اظهار کرد: حدود ۲۰ سال از زمان تصویب قانون می‌گذرد اما مالیات محصولات دخانی به بهانه مبارزه با قاچاق افزایش نیافته است.

وی درباره مدت زمان تهیه سیگار در کشورهایی مانند آمریکا و کانادا توضیح داد: مدت زمان تهیه سیگار در کشورهایی مانند آمریکا و کانادا حدود ۴۵ دقیقه است و تهیه ساندویچ حدود ۵ دقیقه است؛ اما تهیه سیگار در کشور ما به راحتی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود و این در حالی است که مثلا تامین نان سنگک در یک محله زمان‌بر است.

ریه پاپ کورنی پیامد مصرف سیگار الکترونیک است

دبیرکل جمعیت با اشاره به شعار امسال سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۵«پرده برداری و افشای تاکتیک های صنعت دخانیات در مورد جذاب نمودن دخانیات و محصولات نیکوتینی»، درباره ترفندهای شرکت‌های دخانی برای افزایش مصرف توضیح داد: شرکت‌های دخانی ادعا می‌کنند که به دنبال سلامت مردم هستند و به همین دلیل کالاهایی مانند سیگار الکترونیک تولید می‌کنند. اگر ضرر و زیان سیگارهای الکترونیک از سیگارهای سنتی بیشتر نباشد از آن سیگارها کمتر نیست. ریه پاپ کورنی پیامد مصرف سیگار الکترونیک است و جوانان و به ویژه دختران مورد هدف این قبیل ترفندهای مافیای دخانیات هستند.

مسجدی با بیان اینکه ۸ تا ۸.۵ میلیارد تومان برای تهیه سیگار در کشور هزینه می‌شود، گفت: اگر در نظر داشته باشیم که  سالانه بین  ۷۰ الی ۷۵ میلیارد نخ سیگار در کشور طی هر سال مصرف و متوسط قیمت هر یک پاکت سیگار ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان است، مبلغی که برای تهیه سیگار هزینه می‌شود میلیاردها تومان سود است.

وی با بیان اینکه برخی کشورهای پیشرو برای ایجاد نسل بدون دخانیات تلاش می‌کنند، توضیح داد: آمریکایی‌ها، مبارزه با دخانیات را از سال ۱۹۶۸ شروع کرده‌اند این در حالی است که بیش از ۹۰ درصد تجارت و صنعت دخانیات را به طور مستقیم و غیر مستقیم را در اختیار دارند.

دبیرکل جمعیت با انتقاد از کشت توتون در زمین‌های کشاورزی گفت: سیاست های ابلاغی از سوی رهبر انقلاب در برنامه هفتم بر کشت محصولات استراتژیک تاکید دارد اما متاسفانه این زمین به زیر کشت توتون می‌روند .

مسجدی با بیان اینکه اگر ۱۵ تا ۱۷ درصد جوانان سیگار، ویپ و سایر مواد دخانی استعمال می‌کنند، مسئولیت همه ماست، گفت: بازیگران در آثار نمایشی به راحتی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند و این در حالی است که خواهان افزایش مصرف نیستند اما باید بدانند که به میزان ۷۰ درصد بر جوانان اثرگذار هستند چرا که الگوی جوانان به حساب می آیند و انتظار می رود رسانه برای سلامت مردم باید اقدامات بیشتری انجام دهد.

دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات ایران اظهار کرد: ۹ میلیون نفر در هر سال در جهان به دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. بررسی‌ها بیانگر این است که در دوران پاندمی کرونا فقط ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر به دلیل ابتلا به این بیماری جان خود را از دست دادند. بررسی میزان مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات و ابتلا به کرونا بیانگر این است که میزان مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات از بیماری کرونا بیشتر است. یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از افرادی که به دلیل دخانیات جان خود را از دست می‌دهند، مصرف کننده محصولات دخانی نیستند و در مجاورت محصولات دخانی قرار گرفتند.

مسجدی درباره مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات در کشور توضیح داد: بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، هر یک میلیون نخ سیگار سبب مرگ یک انسان می‌شود. اگر ادعای شرکت‌های دخانیاتی مبنی بر تولید ۷۰ میلیارد نخ سیگار در سال در کشور درست باشد ۷۰ هزار نفر ایرانی سالیانه به دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند.

وی افزود:بر اساس آمار ارائه شده توسط وزارت صمت، تولید سیگار در سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۷۰/۵ میلیارد نخ است که نزدیک به ۳۵ الی ۴۰ میلیارد نخ توسط شرکت جی تی آی (ژاپن توباکو اینترنشنال) و حدود۱۵ الی ۲۰ میلیارد نخ توسط  بی تی ای (بریتیش امریکن توباکو)، ۹/۵ میلیارد نخ توسط شرکت دخانیات و ۱۰ میلیارد نخ توسط واحدهای مستقل تولید داخل تولید شده است یعنی ۶۵ الی ۷۰ درصد سیگار کشور توسط شرکت های خارجی موجود در کشور تولید می شود.

دبیرکل جمعیت ادامه داد: دخانیات تنها کالایی است که پس از انقلاب توسط آمریکا برای ایران تحریم نشده است و آن ها به دنبال ایجاد فقر، بیماری، مرگ و فروپاشی بنیان خانواده در ایران هستند.

مسجدی گفت: بانوان مسئولیت بیشتری در خانواده دارند زیرا از نقش بزرگ همسری و مادری برخوردار هستند و انتظار داریم که نسبت به دخانیات مسئولانه تر برخورد کنند و از خانم های نماینده مجلس انتظار می رود در این خصوص اقدامات بیشتری را انجام دهند.

مسجدی درباره طرح «چهل پاد» توضیح داد: طرح چهل‌پاد با هدف کنترل مصرف دخانیات در میان مدارس و دانش آموزان اجرا می‌شود. ابتدا ۳۲ منطقه را دردر ۳۱ استان کشور را نظر گرفتیم و سپس ۸ منطقه دیگر به این مناطق ۳۲گانه اضافه شد و در نهایت طرح چهل‌پاد ایجاد شد. این طرح ابتدا در ورامین و سپس رباط کریم و سپس در تهران اجرا شده است.

در ادامه نیز دکترشریف ترکمن‌نژاد، مشاور علمی جمعیت مبارزه با دخانیات ایران در این نشست اظهار کرد: افرادی که از محصولات دخانی استفاده می‌کنند نسبت به سایر افراد، ۱۰ سال کمتر عمر می‌کنند. شرکت‌های دخانی با ترفندهای مختلف تلاش می‌کنند که میزان مصرف محصولات دخانی را افزایش دهند. شرکت‌های دخانی با راهکارهای ۷گانه نسبت به افزایش مصرف محصولات دخانی اقدام می‌کنند.

همچنین نادر عسگری – مشاور فنی جمعیت مبارزه با دخانیات ایران درباره دود دست دوم دخانیات توضیح داد: بررسی‌ها بیانگر این است سالانه ۹ میلیون نفر به دلیل استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند و یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از این افراد مصرف کننده محصولات دخانی نیستند؛ بلکه در مجاورت دود دخانیات قرار گرفته‌اند. مسئله دود دست دوم، یک موضوع حق الناس به حساب می‌آید.

وی درباره گرایش به مصرف دخانیات توضیح داد: بررسی‌ها بیانگر این است که سنین ۱۵ تا ۱۷ سالگی، بیشترین میزان برای تمایل مصرف دخانیات وجود دارد. نکته مهم و اساسی این است که می‌بایست پیش از این سنین نسبت به پیشگیری از مصرف دخانیات اقدام کنیم.

طرح ملی «چهل پاد»در راستای پیاده سازی طرح پاد در ۳۱ استان کشور

برنامه در استان های سمنان، تاکستان استان قزوین، قم ،پاکدشت و اردبیل اجرا شده است

حمیدرضا شاهسون، دبیر اجرایی طرح «چهل پاد»، درباره این برنامه پیشگیری توضیح داد: «این طرح با همکاری آموزش و پرورش و دیگر وزارتخانه‌ها در  ۴۰ منطقه کشور اجرا خواهد شد. هدف از این برنامه، آموزش دانش‌آموزان و معلمان برای تبدیل شدن به سفیران پیشگیری از دخانیات در مدارس و محله‌ها است.»

وی افزود که در این طرح وزارت فرهنگ، وزارت بهداشت، وزارت ورزش و جوانان، شهرداری، وزارت کشور و دادستانی نیز همکاری قانونی دارند.

پویش «خانه بدون دخانیات»

همچنین مدیر واحد زنان جمعیت مبارزه با دخانیات ایران در این نشست اظهار کرد:طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۹، دخانیات در هر ۴ ثانیه جان یک نفر را می‌گیرد و عامل مرگ حدود ۹ میلیون نفر بوده است؛ که ۱ میلیون نفر نیز در اثر دود تحمیلی ناشی از دخانیات جان خود را ازدست‌داده‌اند. در ایران سالانه حدود ۶۵ تا ۷۰ هزار نفر به علت مصرف سیگار در کشور با سکته قلبی، مغزی، سرطان، بیماری مزمن تنفسی، بیماری قلبی، دیابت و… فوت می‌کنند و قرار گرفتن در معرض دود سیگار یا دود دست‌دوم نیز عامل فوت ۶ تا ۷ هزار نفر در سال می‌شود، از این تعداد نیز ۲۰ درصد حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ نفر سهم کودکان است.

زهرا صدر در تعریف خانه بدون دخانیات عنوان کرد:خانۀ بدون دود” یا “خانۀ بدون دخانیات” خانه‌ای است که در آن هیچ محصول دخانی اعم از انواع سیگار و سیگارت، قلیان، چپق، پیپ و انواع سیگارهای الکترونیک، ویپ و … استفاده نمی‌شود.

وی درباره مزایای خانه بدون دخانیات بیان کرد: هوا و محیط خانه عاری از دود مواد دخانی، برای اعضاء خانواده است.درصورتی‌که اعضای خانواده مصرف‌کننده دخانیات باشند به ترک دخانیات تشویق می ­شوند یا دخانیات در حضور دیگران مصرف نمی‌کنند.کودکان در معرض دود دست‌دوم و دسته سوم قرار نمی‌گیرند و مصرف دخانیات را نمی‌بینند که از آن الگو بگیرند.اعضای خانواده،مادران باردار در معرض دودخا‌نیات­ قرار نمی­گیرند و سلامتی نسل فعلی و نسل آتی تضمین می‌شود.یکی از مهم‌ترین عوامل بروز آتش‌سوزی در خانه‌ها فیلتر و خاکستر سیگار است.در صورت وجود حیوانات خانگی از عوارض ناشی از دود دخانیات، مصون می‌باشند.

مسئول اجرای پویش «خانه بدون دخانیات» افزود: برای پیاده سازی خانه بدون دخانیات باید اصولی را از جملخ موارد ذیل مد نظر قرار داد:

• تمامی ابزارها و ادوات مصرف دخانیات مانند قلیان، انواع سیگار و ویپ … و جاسیگاری‌ها از خانه جمع‌آوری می‌شوند.
• اعضای خانواده و مهمان‌ها در خانه حتی (بالکن و تراس و…) دخانیات مصرف نمی‌کنند.(درصورتی‌که مصرف‌کننده باشند).
• کودکان برای خرید سیگار یا ادوات موردنیاز برای قلیان فرستاده نمی‌شوند.
• از کودکان و نوجوانان برای آماده‌سازی قلیان کمک گرفته نمی‌شود.
• در مسافرت‌ها و برنامه‌های تفریحی خارج از منزل نیز ابزار و ادوات قلیان به همراه برده نمی‌شود.
• تابلوی خانۀ (بدون دخانیات) در ابتدای ورودی خانه به دیوار نصب می‌شود.