ماه رمضان از دیدگاه اسلام، فرصتی استثنایی برای خودسازی معنوی، تقویت اراده و پرهیز از اعمال مضر و عادات ناپسند است.
قرآن کریم، مسلمانان را به دوری از هر عملی که باعث ضرر به انسان یا سلامت او می‌شود، توصیه کرده است:
(وَلا تُلقُوا بِأیدیکُمْ إِلَی التَهْلُکَةِ…) (سوره بقره، آیه ۱۹۵). این آیه با تأکید بر پرهیز از رفتارهای آسیب‌زا به جسم و جان انسان، ما را به تدبیر در زندگی فردی و اجتماعی فرامی‌خواند.
استعمال دخانیات، به‌عنوان یکی از موارد آسیب‌رسان به‌سلامت جسمی و روحی، در ماه رمضان نه‌تنها با فلسفه روزه‌داری مغایرت دارد، بلکه می‌تواند روزه را نیز باطل کند و بر تقوای شخص لطمه وارد آورد.
حکم استعمال دخانیات در ماه رمضان
استعمال دخانیات (مثل سیگار و قلیان)، از نظر مراجع عظام تقلید و بر اساس دلایل شرعی و فقهی، دو مسئله اصلی را در برمی‌گیرد.
- آیا مصرف دخانیات روزه را باطل می‌کند؟
- آیا در ماه رمضان، مصرف دخانیات حتی در زمان افطار جایز است یا توصیه می‌شود از آن خودداری شود.
استعمال دخانیات و ابطال روزه
بر اساس فقه اسلامی، از مُفطِرات روزه، ورود هر ماده‌ای به بدن از طریق گلو است که شامل خوردن، آشامیدن و حتی رساندن غبار غلیظ به گلو می‌شود.
رساندن غبار غلیظ به گلو: مستندی برای حکم دخانیات یکی از مفطرات روزه طبق نظر فقهی مراجع تقلید، رساندن غبار غلیظ به حلق است. این حکم به دود ناشی از دخانیات نیز تعمیم داده می‌شود.
موارد زیر نشان می‌دهد که مصرف دخانیات به‌نوعی ناقض روزه است:
- دود دخانیات حاوی ذرات غلیظ و ترکیبات شیمیایی است که وارد گلو و ریه‌ها می‌شود.
- فقها، این عمل را مشابه ورود غبار غلیظ به حلق دانسته‌اند که ناقض روزه است.
- آیت‌الله وحید خراسانی و آیت‌الله سیستانی تأکیددارند که استعمال دخانیات موجب ابطال روزه می‌شود و روزه‌دار موظف است آن را ترک کند.
منبع:
https://www.mehrnews.com/news/5458848
استعمال دخانیات پس از افطار
استعمال دخانیات حتی پس از افطار، با روح ماه رمضان و فلسفه پاک‌سازی معنوی و جسمی سازگاری ندارد. کسانی که در ماه رمضان از فرصت برای ترک رفتارهای ناپسند مانند دخانیات استفاده می‌کنند، می‌توانند یک گام مهم در مسیر سلامت جسمی و تقویت روحی بردارند.
دیدگاه مراجع عظام تقلید درباره دخانیات
نظرات مراجع تقلید درباره دخانیات عمدتاً بر ضرر جسمانی و روانی و تأثیر آن بر عبادت و روزه‌داری تأکید دارد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
ایشان بر این باورند که استعمال دخانیات اگر موجب ضرر قابل‌توجه به بدن شود، حرام است. ورود دود دخانیات در حالت روزه‌داری نیز، به دلیل انتقال مواد به گلو و بدن، مفطر محسوب می‌شود.
منبع: https://www.khamenei.ir
حضرت آیت‌الله سیستانی
ایشان استعمال دخانیات در حال روزه را به دلیل ورود مواد به بدن، موجب ابطال روزه دانسته‌اند.
منبع: https://www.sistani.org/persian/qa/02794
حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی
استعمال دخانیات در ماه رمضان، چه در حالت روزه و چه پس از افطار، اساساً حرام بوده و باید از آن پرهیز شود.
منبع: https://www.makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=247448
حضرت آیت‌الله وحید خراسانی
استفاده از دخانیات در ماه رمضان، از دیدگاه ایشان در حالت روزه نه‌تنها روزه را باطل می‌کند بلکه در تضاد با فعل عبادی محسوب می‌شود.
منبع: https://www.shahrekhabar.com/news/164900022059798
دلایل علمی و شرعی در مورد دخانیات
علاوه بر دلایل فقهی، از دیدگاه علمی نیز استعمال دخانیات در ماه رمضان مضرات مهمی به همراه دارد:
مضرات جسمانی
- استعمال دخانیات حاوی مواد شیمیایی و ذرات سرطان‌زا است که به سیستم تنفسی و عملکرد بدن آسیب جدی وارد می‌کند.
- در حالت روزه‌داری، بدن در فرآیند پاک‌سازی قرار دارد؛ ورود مواد سمی با استعمال دخانیات، باعث اختلال در این روند می‌شود.
تأثیرات روانی
- دخانیات می‌تواند با ایجاد وابستگی روانی، موجب عدم تمرکز در عبادات و انحراف از روح روزه‌داری شود.
- استعمال دخانیات پس از افطار، نشان‌دهنده وابستگی روانی شخص به این رفتار ناپسند است.
تأثیرات اجتماعی
- توصیه به ترک دخانیات در ماه رمضان، فرصتی است برای کاهش عادت‌های آسیب‌رسان در جامعه
- دخانیات علاوه بر آسیب فردی، به محیط نیز آسیب می‌زند مانند ایجاد آلودگی برای دیگران
توصیه‌ها برای ترک دخانیات در ماه رمضان ماه رمضان
می‌تواند فرصتی برای ترک دخانیات باشد. راهکارهایی در این رابطه:
- تقویت اراده: بهره‌گیری از روح معنوی ماه رمضان برای کنترل وابستگی به دخانیات
- مشاوره و کمک پزشکی: استفاده از روش‌های ترک دخانیات با مشارکت متخصصان سلامت
- شناخت مضرات دخانیات: یادآوری آسیب‌های جسمی، روانی و اجتماعی سیگار و قلیان
جمع‌بندی
استعمال دخانیات در ماه رمضان از دیدگاه شرعی باعث ابطال روزه می‌شود و حتی در حالت غیر روزه‌داری نیز عملی ناپسند است که باروح روزه‌داری مغایرت دارد. با توجه به نظرات مراجع تقلید و دلایل علمی، روزه‌داران باید از این رفتار خودداری کنند. ازآنجایی‌که رمضان ماه خودسازی و تقویت اراده است، بهترین فرصت برای ترک دخانیات و رسیدن به سبک زندگی سالم‌تر به شمار می‌رود
تهیه و تنظیم: حجت‌الاسلام علیرضا رباطیان، مدیر واحد ارتباط با حوزه علمیه جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران
