روز سوم هفته ملی بدون دخانیات:آموزش و سواد سلامت خانواده، شناخت ترفندهای صنایع دخانی

سواد سلامت عبارت است از میزان توانایی افراد در به دست آوردن، تحلیل و فهمیدن اطلاعات برای گرفتن تصمیم‌های درست و اقدام مناسب برای حفظ و ارتقاء سلامت خود و اعضاء خانواده.

سواد سلامت بسیار بیش از خواندن بروشورها و درک برچسب‌های غذایی یا پیروی از اقداماتی است که پزشک تجویز کرده است.

سواد سلامت تنها یک موضوع شخصی یا حتی خانوادگی نیست؛ سطح سواد سلامت بالاتر جوامع، منافع اجتماعی بیشتری برای آنان در بردارد؛ مثلا اطلاع جوامع از عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر سلامت می‌تواند سلامت کلی جامعه را بالا ببرد. اطلاع مردم از میزان مرگ‌ومیر دخانیات که معادل مرگ‌های ناشی از ایدز، قتل، خودکشی، تصادفات رانندگی و سوءمصرف مواد است و در این موضوع تفاوت چندانی بین دخانیات سنتی و جدید وجود ندارد؛ می‌تواند ترفندهای بازاریابی شرکت‌های دخانی را خنثی کند.

دفتر امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در منشور ۲۰۰۹ خودش گفته است که: ما تأکید می‌کنیم که سواد سلامت یک عامل مهم در تضمین نتایج بهداشتی معنادار است؛ و در این زمینه خواستار توسعۀ برنامه‌های اقدام مناسب برای ترویج سواد سلامت هستیم. درواقع، دانش و درک همچنان از ابزارهای قدرتمند در ترویج سلامت هستند. بنابراین یکی از وظایف مهم  نظام سلامت در هر کشور ارتقاء سواد سلامت جامعه با در نظر گرفتن تفاوت‌های اجتماعی و اقتصادی و در نظر گرفتن شکاف دیجیتال[۱] است. بنابراین ایجاد دسترسی برابر به اطلاعات شفاف، درست، دقیق و مناسب برای مخاطبان مختلف، مسئولیت اجتماعی نظام‌های سلامت است.

شعار روز سوم هفتۀ بدون دخانیات به اهمیت ارتقاء سواد سلامت آحاد جامعه دربارۀ عوارض و پیامدهای دخانیات سنتی و جدید و آشنایی با ترفندهای صنایع دخانی در مخدوش کردن اطلاعات و سواد سلامت اشاره دارد. صنایع دخانی تلاش می‌کنند نشان دهند که  اولاً متوجه  عوارض و پیامدهای نامطلوب دخانیات سنتی شده‌اند و در وب‌سایت‌ها و گزارش‌های خود با این موضوع اشاره می‌کنند؛ ثانیاً میگویند ما برای شما محصولات جدید و مدرنی تولید کرده‌ایم که ضمن تأمین نیاز روانی شما به مصرف دخانیات، عوارض و پیامدهای بسیار ناچیزی دارد. اطلاع‌رسانی دقیق و افشای قصد شوم این شرکت‌ها که هیچ هدفی به‌جز ایجاد وابستگی به نیکوتین و فروش بیشتر ندارند می‌تواند سواد کلی سلامت افراد و جوامع را بالا ببرد.

دخانیات جدید مانند انواع ویپ و محصولات حرارتی مانند(IQOS) حاوی پروپیلن گلیکول،گلیسیرین، استالدئید،فرمالدئید، آکرولئین، فلزات سنگین مانند سرب و قلع و نیکل و کروم، بازکننده مجاری تنفسی برای نفوذ بیشتر نیکوتین موجود در این بخارها و داروهای ضد سرفه است.  اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی مؤثر که منجر به عدم مصرف دخانیات در نوجوانان و جوانان و خانواده‌های آنان شود؛ مصداق روشنی از سواد سلامت است. جمعیت مبارزه با دخانیات ایران در راستای ارتقاء سواد سلامت آحاد مردم و آشکارسازی ترفندهای شرکت‌های دخانیات در قالب برگزاری نشست های خبری با رسانه‌ها، انجام مصاحبه با خبرگزاری‌ها و رادیو و تلویزیون، برگزاری سمینارهای علمی و نیز درج این مطالب در وب‌سایت و صفحات اجتماعی خود در این هفته تلاش قابل‌توجهی انجام داده است.

[۱] شکاف دیجیتال اصطلاحی است در اشاره به فاصله بین مردمانی که به فناوری دیجیتال و فناوری اطلاعات دسترسی مؤثری دارند با مردمانی که دسترسی بسیار محدودی به این فناوری‌ها داشته یا اصلاً ندارند.

تهیه شده توسط دکتر شریف ترکمن نژاد- مشاور علمی جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران