عادی‌سازی دخانیات در تولیدات نمایشی؛ خلأ نظارت، تهدید سلامت عمومی
بیست‌وهشتمین نشست از سلسله نشست‌های «حقوق مخاطب» با موضوع بازنمایی استعمال دخانیات در تولیدات نمایش خانگی، یکشنبه ۲۵ آبان‌ماه ۱۴۰۴ در فرهنگستان هنر برگزار شد. سخنرانان نشست تأکید کردند که رسانه با نقش اثرگذار خود در سبک‌سازی زندگی، می‌تواند مصرف دخانیات را عادی و جذاب جلوه دهد و نبود نظارت مؤثر، مخاطبان به‌ویژه نوجوانان را در معرض آسیب جدی قرار می‌دهد.
به گزارش روابط عمومی «جمعیت»، در آغاز نشست، حمیده جعفری، دبیر جلسه، با اشاره به پیشینه دو ساله این سلسله نشست‌ها گفت: با توجه به افزایش تولیدات و سهولت دسترسی به محتوای رسانه‌ای، بازنمایی و عادی‌سازی استعمال دخانیات در آثار نمایشی می‌تواند تمایل به مصرف را در گروه‌های آسیب‌پذیر، به‌ویژه نوجوانان، افزایش دهد.
وی تأکید کرد نقد محتوای نمایشی و حساس‌سازی نهادهای نظارتی، می‌تواند نقش رسانه‌ها و مسئولیت اجتماعی تولیدکنندگان را برجسته کند.لحاظ حقوق معنوی و سلامت مخاطب در آثار هنری ،تاثیر بسزایی در سلامت اجتماعی و جامعه دارد .
گزارش فعالیت‌ها و هشدارهای سلامت
در ادامه، زهرا صدر، عضو شورای پژوهشی و مدیر واحد زنان جمعیت مبارزه با دخانیات ایران، با ارائه آمارهای دقیق درباره رشد صعودی و کاهش سن مصرف دخانیات و آسیب‌های دود تحمیلی آن ، به پیامدهای اجتماعی و خانوادگی دخانیات اشاره کرد. او محورهایی مانند تحلیل ریشه‌های روانی و اجتماعی مصرف، جایگزینی رفتارهای سالم، مدیریت اوقات فراغت در مدارس و دانشگاه‌ها، و کاهش فشارهای اجتماعی و خانوادگی را از اقدامات ضروری برای تضمین سلامت جوانان و جامعه دانست.
صدربا اشاره به سابقه فعالیت این سازمان مردم‌نهاد گفت: جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران از سال ۱۳۶۲ با مشارکت اساتید دانشگاهو گروه‌های مختلف مردمی تأسیس شده و در سال‌های اخیر، فعالیت‌های گسترده آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و سیاست‌گذاری را در قالب اجرای برنامه‌های ملی، طراحی بسته‌های سیاستی، طرح‌های تحقیقاتی و پویش‌های عمومی دنبال کرده است.
رسانه؛ سازنده معنا و سبک زندگی
در بخش دیگر نشست، افسانه توسلی، دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه الزهرا(س)، با اشاره به تحقیقات خود گفت: اهمیت مساله دخانیات در این است که به تدریج به یکی از اجزای سبک زندگی کودکان و نوجوانان تبدیل می‌شود. او رسانه را «رکن چهارم دموکراسی» دانست و افزود: رسانه فقط بازتاب‌دهنده واقعیت نیست؛ بلکه واقعیت را می‌سازد و معناپردازی می‌کند.
نتایج پژوهش و هشدار درباره روند تولیدات نمایشی
او با ارائه نتایج دو پژوهش درباره بازنمایی استعمال دخانیات در نمونه‌هایی از تولیدات ایرانی و غیرایرانی گفت: بررسی روند استعمال دخانیات، تابوشکنی‌ها، زمان و سکانس‌های مرتبط نشان می‌دهد که نوعی مسیر انحرافی در عادی‌سازی این رفتار شکل گرفته است. به گفته وی، ضعف سواد رسانه‌ای و سلامت، بی‌توجهی به اخلاق حرفه‌ای در تولیدات نمایشی و خلأ سیاست‌های نظارتی این روند را تشدید کرده است.
قانون هست؛ اجرا نیست
توسلی با اشاره به تجربه کشورهای موفق در کنترل نمایش صحنه های دخانیات افزود: «در ایران قوانین مشخصی در حوزه دخانیات وجود دارد؛ اما نبود ضمانت اجرایی باعث شده نمایش دخانیات در آثار رسانه‌ای از حاشیه به متن بیاید و این مسئله باید به‌عنوان زنگ خطر جدی برای سیاست‌گذاران و ناظران تلقی شود.»
