ضرر و زیان ناشی از استعمال سیگار، نه تنها برای فرد مصرف کننده ، بلکه برای اطرافیان آنها نیز اثرات زیان‌بخشی دارد.
سیگاری «دست دوم» به کسانی اطلاق می‌شود که خودشان سیگار نمی‌کشند، اما در معرض دودی قرار می‌گیرند که از نوکِ روشن و در حال اشتعال سیگار، یا از بازدم فرد سیگاری به دنبال پک‌زدن به سیگار، خارج می‌شود و وارد محیط می‌گردد؛ این دود زیان‌بارتر از دود اولیه است.
اثرات نامطلوب دود دست دوم بر زنان باردار، جنین، نوزادان و کودکان به شرح زیرمی‌باشد:
اثر دود تحمیلی بر زنان باردار
-
- زایمان زودرس (پاره شدن زودتر از موعد کیسه آب)
- سقط جنین (بصورت خودبه‌خودی)
- باردای خارج از رحم
- مرده‌زایی
- جذب نیکل(ماده سرطان‌زای سیگار) در جفت زنان باردار
- اختلال در رشد ریه جنین
- آنومالی‌های عصبی در جنین از جمله تشنج، مشکلات یادگیری یا تحریک‌پذیری کودکان
- وزن کم نوزاد هنگام تولد
- سندروم مرگ ناگهانی نوزاد
- تشنج ناشی از تب
- کاهش ضریب هوشی کودک
- اختلالات رفتاری
- آسم و سایر حساسیتها
- عفونت گوش میانی
- عفونت ریه (پنومونی)
- سرماخوردگی کودکان
- افزایش احتمال سیگاری شدن در سنین نوجوانی و جوانی
-
سیگاری «دست سوم» به کسانی اطلاق می‌شود که در معرض خطر باقی‌مانده مواد شیمیایی و سمی حاصل از مصرف دخانیات دیگران قرار می‌گیرند. این افراد به طور مستقیم سیگار نمی‌کشند(سیگاری دست اول) و یا در معرض دود سیگار نیستند(سیگاری دست دوم)؛ اما به دلیل زندگی و یا کار در نزدیک افراد سیگاری، در معرض آسیب مواد سمی فرآورده‌های دخانی قرار دارند. ذرات و سموم دود سیگار(یا قلیان) در هوا منتشرشده و برای مدت طولانی به لباس و موی فرد سیگاری، مبلمان، پرده، دیوار، فرش، سقف، کف، وسایل منزل، گرد و غبار موجود در هوا، وسیله نقلیه و سایر سطوح می‌چسبد و مواد سمی با تنفس، خوردن و نوشیدن و یا لمس اشیا در آن مکان به بدن افراد وارد می‌شود.
افراد سیگاری دست اول که مصرف کننده سیگار هستند و افراد سیگاری دست دوم یعنی اعضای خانواده افراد سیگاری که خودشان دخانیات استعمال نمی‌کنند اما در معرض دود آن هستند، ریسک بالای ابتلا به انواع بیماری‌های ریوی، قلبی-عروقی و سرطان را دارند. اما این دو گروه تنها کسانی نیستند که از مواد شیمیایی و سمی موجود در سیگار آسیب می‌بینند. تحقیقات نشان می‌دهد که زندگی و کار در محل‌هایی که افراد سیگاری حضور دارند، حتی بدون قرار گرفتن در معرض دود سیگار، سبب آسیب رساندن به افراد غیرسیگاری می‌شود.
اثرات نامطلوب دود دست سوم :
شستن و تمیز کردن لوازم موجود در محل با مواد پاک کننده تنها راه از بین بردن سمومی است که به آنها وارد شده یا چسبیده است. اما باید توجه داشت که مبلمان، پرده، فرش، لوازم آشپزخانه، دیوارها و بسیاری دیگر از قسمت‌های محیط کار و منزل را نمی‌توان به طور مرتب شست و نتیجتا تجمع مواد سمی و شیمیایی در آنها، این اشیا را به منبع خطرناکی برای ایجاد بیماری در افراد مبدل می‌کند.
افراد با سنین مختلف می‌توانند به عنوان سیگاری دست سوم از مواد سمی جمع شده در وسایل منزل و کار آسیب ببینند، اما کودکان خردسال که محیط را لمس می‌کنند، روی زمین می‌نشینند و اشیا را به دهان خود وارد می‌کنند بیشترین آسیب را از این مساله خواهند دید. به علاوه سیستم دفاعی ضعیف بدن آنان سبب می‌شود که احتمال ابتلا به انواع بیماری‌های مرتبط با دخانیات در این گروه افزایش یابد.
سیگار کشیدن در قسمت مخصوص یا حتی خارج از خانه مانع از این نمی‌شود که افراد خانواده به سیگاری دست سوم تبدیل نشوند. مواد شیمیایی درون مواد دخانی قابل دیدن نیستند و فرد سیگاری بطور ناخواسته آنها را به محل زندگی و کار خود منتقل می‌کند.
