در این جا گام هایی را با هم مرور می کنیم که به تو در دور ماندن از تجربه دخانیات که برای سلامتی جسم و روانت آسیب زاست، کمک می کند. با ما چند دقیقه ای همراه شو:
گام اول:حقایق مصرف مواد مخدر را از اطلاعات اشتباه جدا کنید
بسیاری از افراد برای توجیه رفتارشان یا توجیه کار اقتصادی خود(منظور شرکت های پرسود دخانیات است) سیگار ، قلیان و مواد مخدر را چیزهای بیضرری میدانند که اعتیادآور نیستند. علم و آزمایشهای دقیق علمی همه اینها را رد میکند. پس خودتان را گول نزنید. هر موادی به شدت اعتیادآور بوده و ترک آن هم به راحتی نیست.
گام دوم: شناخت باورهای خود در مورد مصرف دخانیات
باورهای خود را در مورد مصرف دخانیات بشناسید و از قبل در مورد آنها فکر کنید. در جدول زیر ما برخی از آنها را آورده ایم.
نوجوانی و برخی از باورهای این دوران برای مصرف دخانیات
نوجوان عزیز؛ در ابتدا یه خودکار دستت بگیر و یه جای آروم بشین و راجع به جملاتی که در جدول زیر می خوانی فکر کن و نظرت را بگو …
ببین با کدامیک موافق و با کدامیک مخالفی. پیش خودت تصور کن در کنارت فردی قرار گرفته و از شما می پرسد چرا با این جمله موافقی؟ یا چرا باهاش موافق نیستی و پاسخ خودتان را بنویسید. در جدول بعدی ما هم یکسری پاسخ نوشتیم لطفا آن را مطالعه کن و بعد دوباره نظری به باورهایت در مورد مصرف دخانیات بینداز
|
باورها |
موافقم | مخالفم |
پاسخ من |
| به نظرم رفاقت با افرادی که سیگار یا فلیان یا ویپ میکشند، اشکال ندارد. | |||
| مصرف دخانیات در حدی که آدم معتاد نشود، اشکالی ندارد. | |||
| سیگار، قلیان و دخانیات چیزهای مفیدی هم برای بدن دارند.
|
|||
| آدمی که مشکلات زیادی در زندگی دارد، مجبور است به دخانیات پناه ببرد. | |||
| سیگار، قلیان برای حس سرخوشی و تمرکز بد نیست. | |||
| حس کنجکاویام میگوید برای یک بار هم که شده مزه سیگار یا قلیان را بچشیم. | |||
| به نظرم مصرف یکی دو بار دخانیات اشکالی ندارد.
|
|||
| به نظرم مصرف دخانیات مثل اعتیاد به چای یا چیزهایی شبیه این است. | |||
| کسی که چندبار به صورت تفریحی ، سیگار یا قلیان مصرف کند ، سیگاری و قلیانی به حساب نمی آید. | |||
| کشیدن سیگار و قلیان را بد نمیدانم. بسیاری از افراد معروف سینما مصرف می کنند و ژست های باحالی می گیرند.
|
|||
| وقتی در جشن یا جمع دوستانم قرار میگیرم، دوست دارم با مصرف دخانیات که کمتر اعتیادآورند، شادی خود را چند برابر کنم. | |||
| همه نوجوان ها و جوانان دخانیات مصرف می کنند | |||
| سیگار و قلیان وسیله ی است که بتوانیم اعتراضمون را به والدینمون و سیستم اجتماع نشان بدهیم. | |||
| من با همه فرق دارم، معتاد نمیشوم و هر وقت دلم بخواهد، میتوانم آن را کنار بگذارم. | |||
| من جوانم و بدن قوی دارم .مصرف دخانیات ضررهای که می گویند را به من نمی رساند |
|
باورها |
پاسخ به آنها |
|
به نظرم رفاقت با افرادی که سیگار یا فلیان یا هر گونه موادی میکشند، اشکال ندارد. |
خیلی سخته که از کسانی که دوست داریم و وقت باهاشون صرف می کنیم تاثیر نگیریم یا آسیبی که آنها به خود می زنند متوجه ما نباشد. اگر دوستانی را انتخاب کنی که در کارهایی که می کنند همراهیشون نکنی بعد از مدتی این موضوع حالتو می گیره حسابی یا باید اون جمع را ترک کنی و یا ممکنه کم کم شبیه اونا بشی .
از قدیم می گفتن یه سیب خراب بقیه را هم خراب میکنه… |
| مصرف دخانیات در حدی که آدم معتاد نشود، اشکالی ندارد. | خیلی از افراد به دلیل ژنتیک و شرایط مغزشون همون بار اول مصرف، به نیکوتین دخانیات معتاد می شود و نیکوتین یک ماده بسیار اعتیاد آور در دخانیات است. از اون جایی که ما شناختی نسبت به مدل سیستم مغز و بدنمون نداریم پس پیشنهاد عاقلانه اینه که از همون اول یه ” نه” محکم به خودت نسبت به مصرف دخانیات بگی و سلامتی ات را در این زمینه محکم بغل بگیری. |
| سیگار، قلیان و دخانیات چیزهای مفیدی هم برای بدن دارند.
|
این جمله امروز واقعاا خنده داره! هیچ مقاله علمی را نمی توان پیدا کرد که از مزایای و فواید دخانیات گفته باشه. این تنها جمله کسی می تونه باشه که لازم داره خودش را گول بزنه و کارش را توجیه کنه. |
| آدمی که مشکلات زیادی در زندگی دارد، مجبور است به دخانیات پناه ببرد. | چه قدرت جادویی این دخانیات دارند که می توانند پناهگاه ما در مشکلات باشند و حتما هم آنها را برایمان حل کنند! اگر از کسی که سالهاس دخانیات مصرف می کنه در این باره بپرسیم احتمالا خنده ی تلخی می کنه. برای حل مشکلات لازمه مهارت های مدیریت هیجانات و حل مساله را تمرین کنیم و در شرایط بحرانی از خانواده ، دوستان و متخصصان روانشناسی کمک بگیریم و بس. |
| سیگار، قلیان برای حس سرخوشی و تمرکز بد نیست. | در بدن ما به طور طبیعی انتقال دهنده های عصبی مثل سروتین و دوپامین ترشح می شه که مسول تمرکز و حالتهای خوش در ما هستند. با ورزش و تحرک داشتن، خود بدن به خوبی وظایفش را انجام می ده . در حالیکه نیکونین دخانیات هرچند به طور مصنوعی مثل مواد طبیعی بدن در ابتدا عمل می کنه ولی دستگاه عصبی را را معتاد و هر بار به میزان بیشتری از این ماده نیاز است که همان احساسات قبلی تجربه شود. باید توجه کرد که نیکوتین بر اندام های دیگر بدن هم صدمه وارد می کند. |
| حس کنجکاویام میگوید برای یک بار هم که شده مزه سیگار یا قلیان را بچشیم. | احساس کنجکاوی ، احساس ارزشمندی است . مسلما اگر این حس کنجکاوی نبود الان چراغ بالای سرمون روشن نبود و هزارتا کشف علمی دیگه هم نبود.
ولی این حسم مث هر احساس دیگه لازم در مسیر مناسب جریان داشته باشه. بسیاری از بزرگسالان به خاطر همین حس کنجکاوی که در نوجوانی داشتن سالهاس در دام اعتیاد دخانیات گرفتارند. اگر به هر بار روشن شدن حس کنجکاوی ات برای تجربه مواد پاسخ بدهی مسیر سختی پیش رویت است . بی دلیل نیست که می گویند دخانیات دروازه ورود به دیگر مواد اعتیاد آور است. |
| به نظرم مصرف یکی دو بار دخانیات اشکالی ندارد.
|
اگر کار به یکی دوبار ختم شود که خوبه! ولی بعیده که دوستهات بکشن و تو بگی همون دوبار کافی بود و تمااااام . دشواره که بگی “نه” و ماجرا طبق تجربه افراد مصرف کننده دخانیات ادامه می یابد و در یک زنجیره تکرار رفتاری که می دونی نادرست هست گیر می افتی بدجور |
| به نظرم مصرف ، دخانیات مثل اعتیاد به چای یا چیزهایی شبیه این است. | چای و قهوه و… حتی بازی های کامپوتری هم اعتیاد آورند. ولی این ها کجا و آن کجا… میزان صدماتی که بدن فرد و اطرافیان فرد مصرف کننده دخانیات با آن روبرو هستند قابل مقایسه با چای نیست. |
| کسی که چندبار به صورت تفریحی ، سیگار یا قلیان مصرف کند ، سیگاری و قلیانی به حساب نمی آید. | کسی که هر بار در جمع دوستاش سیگار می کشه اسمش چیه؟ یا هر بار در هفته یا ماه بیرون و کافه ای هستند ، حتما باید درجمعشون قلیونم باشه چی باید بهشون گفت… امان از دست این ذهن که خوب بلده قضیه را طوری بپیچونه که نفهمی از کجا خوردی. |
| کشیدن سیگار و قلیان را بد نمیدانم. بسیاری از افراد معروف سینما مصرف می کنند و ژست های باحالی می گیرند.
|
با این همه اطلاعات علمی که در جهان در مورد مضرات دخانیات بیرون آمده دیگه انتخاب این مساله و باور به اون دست خودته ولی یه چیزی را حواست باشه که شرکت های دخانیاتی کلی به اون عوامل فیلم پول می دهند تا غیر مستقیم با ژست های خاص همین نگرش را در تو ایجاد کنند که “بازیگر محبوبم می کشه من چرا نکشم” و چی بهتر از این که تو پولت را در جیب های بسیار گشاد شرکت های دخانیاتی برای سال های سال بریزی. اونا چی از دست می دن غیر از سود بیشتر و تو از چی از دست می دی در برابرش! |
| وقتی در جشن یا جمع دوستانم قرار میگیرم، دوست دارم با مصرف دخانیات که کمتر اعتیادآورند، شادی خود را چند برابر کنم. | مطمینی تو اون جمع واقعاا شاد هستی و شادی بیشتر را دربرابرچه چیز داری معامله می کنی؟ سلامتی جسمی و روانیت !!!!
اون شادی چند ساعتی هست و تمام میشه ولی وابستگی تو به نیکوتین و آسیب های که در ادامه مصرف اون به خودت وارد می کنی فک نمی کنی سال های سال باهات می مونه. شاید لازمه نگاهمون را به شادی های موقت تغییر بدیم و از کسانی که از خود زندگی می توانند لذت ببرند یاد بگیریم هر چند این مسیر نیاز به تلاش بیشتری داره . |
| همه نوجوان ها و جوانان دخانیات مصرف می کنند | ممکن است تو و چند نفر از بچه های کلاس یا خانواده و یا افرادی را در جامعه ببینی که دخانیات مصرف می کنند ولی نمی توانی حکم بدهی که همه در حال مصرف هستند مگر اینکه یه بررسی آماری علمی انجام داده باشی.
بررسی های آماری داخل کشور نشان می دهند در حال حاضر ۹ درصد نوجوانان دخانیات مصرف می کنند (یعنی از هر ۱۰۰ نفر، ۹ نفر). پس حواست باشه که این جمله از همون کدهای گول زدن خودت نباشه. |
| سیگار و قلیان وسیله ی است که بتوانیم اعتراضمون را به والدینمون و سیستم اجتماع نشان بدهیم. | دوران نوجوانی دوران سختی است کلی هیجانات قاطی و پاطی سراغت می آیند. یکروز عاشق والدینتی و یک روز حس تنفر اذیتت می کنه، نمی دونی آینده ات چی میشه، چه کار می خوای بکنی و کجای دنیا می خوای باشی و به قولی درگیر حس هویتت هستی
این وسط خواسته هایی داری که در اجتماع بهشون توجهی نمی شه و دیده نمی شن.همه این چیزهایی که تجربه می کنی سخت و دشواره ولی کلی راه دیگم هست که تو بتونی حرفهات را بزنی بدون اینکه به بدن و ذهن در حال رشد و حساس الانت و آینده خودت صدمه وارد کنی. راه های دیگری هم برای اعتراض هست . به بزرگترهایی که قبولشون داری و باهاشون راحت تری حرف بزن ویا از متخصصان روانشناسی کمک بگیر |
| من با همه فرق دارم، معتاد نمیشوم و هر وقت دلم بخواهد، میتوانم آن را کنار بگذارم. | امان از این فکر … اینم یکی دیگه از ترفندهای ذهنه یا بهتره بگم ضعف های ذهن ما ،مخصوصا در دوران خاص نوجوانیه.
مغز یه نوجوان این باور را بهش القا می کنه که ” مرگ مال همسایه هس نه من” برای همین فک می کنه اگه اون با موتور تک چرخ بزنه در بزرگراه هیچ خطری تهدیدش نمی کنه و اگر کسی جونش را از دست داد مشکل برای اون بوده و بس.. خواستم بگم حواست به ذهن این دورانت باشه . همه ی ما انسانیم و همه درجاتی از آسیب پذیری را داریم. |
| من جوانم و بدن قوی دارم .مصرف دخانیات ضررهای که می گویند را به من نمی رساند |
درسته است ،بدن تو جوان است و در نوجوانی هم از نظر هورمونی و هم ساختار مغزی کلی در حال تغییر و تحول هستی و اتفاقا همین مساله در حال رشد بودن بدن و ذهنت باعث می شود که بسیار بیشتر نسبت مضرات دخانیات آسیب پذیر باشی. تاثیری را که نیکوتین بر سیستم مغزی و بدنی در همین دوران نوجوانی وارد می کند قابل مقایسه با بزرگسالی نیست. تو مثل همون نهال در حال رشدی که طوفان دخانیات اونو راحت تر آسیب میزنه . |
لازمه با این باورهای غلط بجنگید تا بتوانید در مقابل مصرف هر گونه مواد مخدری محکم و استوار باشید.
گام سوم : با دوستانی که سیگار ، قلیان یا هر مادهای مصرف میکنند، قطع ارتباط کنید.
باور کنید بالاخره این دوستان روی شما اثر میگذارند. همه آدمها و در سنی تحت تاثیر دوستان و افرادی هستند که با آنها معاشرت میکنند.
گام چهارم“نه گفتن“ را یاد بگیرید.
وقتی که در شرایط سختی قرار گرفتیدکه همسالان و دوستانتان مستقیم و غیرمستقیم با مسخره کردن یا هر روش دیگری سعی میکنند شما را مجاب به مصرف هر ماده مخدری کنند، باید بتوانید “نه” بگویید و آن محیط را ترک کنید.
آیا دوستانی دارید که سیگار، قلیان یا هر مواد مخدر دیگری مصرف میکنند؟ نام آنها را بنویسید و بنویسید چه راهکاری در برابر آنها برای محافظت از سلامتی خودتان دارید.
این اسامی که نوشتید حتی اگر بهترین دوستان شما باشند بسیار خطرناک و غیرقابل پیش بینی هستند:
این دوستان اگر نتوانند از خودشان مراقبت کنند، چطور میخواهند از شما مراقبت کنند و حواسشان به شما که دوستشان هستید باشد؟
ارتباط با آنها را کمتر کنید! نیازی به توضیح نیست. این کار را به مرور انجام دهید …
گام پنجم: اگر پدر و مادرتان به هر نوع ماده مخدری اعتیاد دارند!
این موضوع را بدانید که اعتیاد یا مصرف سیگار و قلیان در بزرگترها، دلیل مناسبی برای مصرف ما نیست. یادتان نرود بزرگترها هم اشتباه میکنند و از آنجا که ترک هر ماده مخدری بسیار سخت است، آنها هم نمی توانند به راحتی آن را کنار بگذارند. ولی آرزو میکنند ای کاش هیچگاه آن را شروع نکرده بودند! بنابراین مصرف سیگار و قلیان و مواد در بزرگترها را به عنوان اشتباه آنها بپذیرید و آن را شما دیگر تکرار نکنید.
یادمان نرود!
بزرگترها هم اشتباه میکنند. لازم نیست اشتباهشان را به آنها یادآوری کنید. اما تکرار کردن اشتباه آنها هم عاقلانه نیست.
گام ششم:صمیمیت با بزرگترها
لطفا یک نفر از اعضای خانواده شامل پدربزرگ، مادربزرگ، عمه، خاله، دایی، پدر، مادر، پسردایی، دختردایی و … را انتخاب کنید و با او در مورد سوالات و مشکلات خود حرف بزنید. لازم نیست این فرد حتما پدر یا مادرتان باشد. او را مرتب ببینید و در مورد تصمیمات و اشتباهات و فکرهای خود با او صحبت کنید. این فرد باید مشخصات زیر را داشته باشد:
- حداقل پنج سال از شما بزرگتر باشد .
- به رفتارهای بد و غیراخلاقی معروف نباشد.
- درس یا کار مشخصی داشته باشد.
- بیکارنباشد.
- رابطه خوبی با بیشتر اعضای فامیل داشته باشد.
شما میتوانید از این شخص کمک بگیرید و وقتهایی که وسوسه سیگار، قلیان یا هر چیز دیگری به سراغتان می آید با او صحبت کنید. همچنین میتوانید به صورت مرتب برنامههای تفریحی، ورزشی و بیرون رفتن با او داشته باشید.
گام هفتم: برای وقت هایی که خیلی ناراحت یا مضطرب هستید، فکری بکنید.
همه ما وقتهایی که ناراحت، عصبی و استرسی هستیم، نیاز به راههایی برای تخلیه این احساسات منفی داریم. اگر این راهها، روش های سالم و امنی باشند احتمال گرایش به مصرف هر نوع ماده مخدری در ما کم می شود. پنج کاری را که در مواقع ناراحتی خیلی زیاد انجام می دهید را بنویسید.
کارهای ایمنی که می توان در این موقع انجام داد:
- صحبت با فامیل مورد اعتماد
- موسیقی گوش دادن
- نقاشی یا رنگ آمیزی
- تماشای فیلم یا سریال یا تلویزیون
- تمیز کردن اتاق یا بخشهایی از خانه
- دوش گرفتن
- صحبت با یک دوست خوب مورد اعتماد
- ورزش کردن و رقصیدن در خانه
- خوردن خوراکی مورد علاقه
- درست کردن غذا یا خوراکی مورد علاقه
- صحبت تلفنی با یک مشاور یا روانشناس
گام هشتم:دل مشغولی و برنامه های غیر درسی خود را بیشتر کنید
هر چه قدر پر مشغلهتر و هدفمندتر باشید، کمتر وقت خواهید داشت تا به رفتارهای خطرناکی مثل مصرف مواد فکر کنید.
یادتان نرود!
هر چقدر فعالیت مثبت انجام دهید (رفتن به کلاس های مختلف ورزشی و هنری و…) انرژی جسمانی و روانیتان صرف امور مثبت میشود و جایی برای رفتارهای مضر و خطرناک نمیماند.
*قسمتی از مطالب از کتاب توانمندی سازی نوجوان- نویسنده: دکتر آسیه اناری
