سل؛ همچنان همراه بشر/دیابت و استعمال دخانیات دو عامل خطرناک ابتلا به بیماری سل در ایران

به مناسبت ۲۳ مهرماه، روز ملی مبارزه با سل یادداشتی توسط دکتر محمدرضا مسجدی، استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در صفحه ۱۶ روزنامه اطلاعات مورخ ۲۲ مهرماه سالجاری منتشر شد.

 به گزارش روابط عمومی «جمعیت»،مشروح این یادداشت به شرح ذیل است:

روز ۲۳ مهر هرسال هم‌زمان با سالگشت درگذشت زکریای رازی، روز ملی مبارزه با سل اعلام‌شده است. بدین اتفاق مروری بر وضعیت این بیماری تقدیم می‌شود:

از هنگامی‌که بررسی اجساد مومیایی مصر با فناوری‌های نوین وجود سل ستون فقرات را نزد آن‌ها نمایان ساخت و تا سال ۱۸۸۲ که رابرت کخ باسیل سل را شناسایی کرد و ازآن‌پس و علیرغم تلاش‌های همه جانبه ملی و بین‌المللی، این بیماری همچنان همراه بشر امروزی است. اگرچه فرازوفرود به علت جنگ، قحطی، فقر، بیماری‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی بر بروز و شیوع این بیماری تأثیر گذاشته است، ولی حکایت همچنان باقی است.

تقریباً ۱۰ میلیون نفر در سال در سطح جهانی گرفتار بیماری سل می‌شوند که این رقم از ۱/۱۰ میلیون نفر در سال ۲۰۲۱ به ۸/۱۰ میلیون نفر در سال ۲۰۲۳ رسیده است. برنامه‌ریزی شعارگونه برای پایان‌پذیری بیمارگیری سل تا سال ۲۰۳۰ توسط سازمان بهداشت جهانی طراحی‌شده و توسط همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد مورد تائید قرارگرفته ولی دستیابی به آن، با عوامل بازدارنده جدی به‌ویژه در کشورهای فقیر و با درآمد متوسط مواجه است.

طبق آمار نزدیک به ۴/۱ جمعیت بشر کنونی به میکروب سل آلوده هستند ولی سیستم ایمنی مانع از تبدیل آن به بیماری فعال می‌شود. خطر بیمار شدن در دو سال اول زندگی بیشتر است و در طول عمر نزدیک به ۵٪ افراد، عفونت نهفته آنان به شکل بیماری فعال درمی‌آید.

از مبتلایان به سل، ۹۰ ٪ افراد بالغ و مردان بیش از زنان گرفتار هستند.

در صورت عدم درمان، تقریباً ۵۰ ٪ مبتلایان فوت می‌کنند ولی با درمان موجود کنونی که ۴ تا ۶ ماه طول می‌کشد، ۸۵ ٪کاملاً بهبود می‌یابند.

مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر گسترش بیماری سل فقر، سوءتغذیه، عفونت HIV، استعمال دخانیات و دیابت هستند.

۵۶ ٪ موارد سل در ۵ کشور شامل هند، اندونزی، چین، فیلیپین و پاکستان قرار دارند و در حال حاضر هنوز هم بیماری سل اصلی‌ترین علت مرگ ناشی از بیماری‌های عفونی محسوب می‌شود.

بیماری سل که عامل آن باسیل سل یا میکوباکتریوم توبرکولوزیس است، عمدتاً ریه‌ها را درگیر می‌کند و مهم‌ترین علائم آن سرفه، خلط، گاهی خلط خونی، درد سینه، تنگی نفس همراه با تب، عرق و لاغری و بی‌حالی است. ازاین‌رو مبتلایان به این بیماری از طریق سرفه و عطسه، این میکروب را در هوا پخش می‌کنند و افراد در معرض، به آن آلوده می‌شوند. البته باسیل سل همه اعضای بدن ازجمله غدد لنفاوی، استخوان، سیستم عصبی، دستگاه ادراری، تناسلی و سایر احشا را نیز می‌تواند گرفتار سازد با این تفاوت که این انواع گرفتاری ها سرایت کننده نیستند.

بر اساس آمار منتشرشده توسط سازمان بهداشت جهانی، دو عامل خطرناک برای ابتلا بیماری سل در ایران، دیابت و استعمال دخانیات است. بر همین اساس در سال ۲۰۲۳، تعداد موارد، ثبت شده سل در کشورمان ۹۸۰۰ مورد بوده و در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ میزان بروز بیماری ۳۳ ٪کاهش یافت. به همین منوال حدود ۷۶ ٪موارد پیش‌بینی‌شده بیماری سل در کشور شناسایی و ثبت‌شده‌اند و میزان موفقیت درمان تقریباً ۸۶ ٪است.

فعالیت‌های محققین در سرتاسر جهان منجر به ارائه روش‌های تشخیص سریع‌تر و عرضه داروهای مؤثرتر و با مدت‌زمان درمانی کمتر گشته تا با تشخیص به‌موقع و درمان مؤثر، زنجیره انتقال شکسته و کنترل بیماری عملیاتی‌تر شود. موفقیت‌های اخیر درزمینهٔ تولید واکسن‌های تأثیرگذار و طولانی اثر و فراهم آوری داروهای جدید برای جلوگیری از بروز مقاومت دارویی و درمان نتیجه‌بخش اشکال مقاوم، امید دستیابی به اهداف پیش‌بینی‌شده را میسرتر می‌سازد.

تلاش‌های مجدانه در واحدهای وزارت بهداشت و مراکز متولی در سرتاسر کشور امکان دسترسی به شرایط مطلوب‌تر را ممکن می‌کند و مشارکت فعالانه نهادهای مردمی در کنار خدمت رسانان برای حمایت از برنامه ها وبیماران، به ویژه در مناطق کم برخوردار، بسیار حائز اهمیت است.

 با یاری و همکاری همگان.

https://media.ettelaat.com/d/2025/10/13/0/321876.pdf?ts=1760378000000